Żurek lub barszcz biały, jaja z majonezem, babka wielkanocna. Od setek lat w Wielką Niedzielę Polacy jedzą te same dania. Czy na pewno wiesz, dlaczego co roku te tradycyjne potrawy wielkanocne pojawiają się na Twoim stole? W tym artykule wyjaśnimy Ci symbolikę świątecznych dań i ich składników.
Polska tradycja wielkanocna – święconka
Już w VIII wieku kapłani święcili pokarmy przyniesione przez wiernych. Polacy zaczęli pielęgnować ten zwyczaj w XIV wieku. Według tradycji i wierzeń poświęcone w Wielką Sobotę produkty zapewniały członkom rodziny zdrowie i dostatek.
Dziś zawartość koszyczka jest nieco inna w zależności od regionu Polski, rodzinnych tradycji i upodobań smakowych. Najczęściej w skład święconki wchodzą:
-
ugotowane jajka,
-
biała kiełbasa,
-
chleb,
-
sól i pieprz,
-
baranek.
Niektórzy wkładają do koszyczka jeszcze ser, wodę, masło i czekoladowego zajączka. Ser z mleka zwierzęcego oznacza porozumienie między człowiekiem a naturą, woda – przygotowanie do nowego życia. Masło to symbol dobrobytu, a słodki zając – nadejścia wiosny.
Jajka – znaczenie
Jak podaje “The Catholic Encyclopedia”, we wczesnym chrześcijaństwie w trakcie Wielkiego Postu obowiązywał zakaz jedzenia jaj. Na stoły wiernych wracały w Wielkanoc. Dziś podczas świątecznego śniadania jemy jaja na twardo. Z majonezem i zieleniną, faszerowane, w panierce, z sosem, w sałatce jarzynowej, w zupie.
Wiesz, dlaczego w Wielkanoc dzielisz się jajkiem z bliskimi? Ten zwyczaj umacnia więzi rodzinne i przyjaźń. Ponadto jaja symbolizują zmartwychwstanie Chrystusa i triumf życia nad śmiercią. To też odpowiednik początku. Łaciński zwrot “ab ovo” („od jajka”) oznacza właśnie “od początku”.
Jeśli chcesz cieszyć się dobrą formą i samopoczuciem, zjedz choć jedno jajko w Wielkanoc. Ten produkt gwarantuje zdrowie i płodność. Z tego powodu przodkowie dzielili się jajkiem także ze zwierzętami gospodarskimi. Aby zapewnić urodzaj, mieszkańcy niektórych regionów Polski zakopywali skorupki w polu.
Kiełbasa – znaczenie
Do święconki biała kiełbasa dołączyła w XVII wieku. Wcześniej zwykle wierni wkładali szynkę do koszyczka. Według tradycji i wierzeń kiełbasa ma zapewnić rodzinie zdrowie i dostatek przez cały rok. To nie tylko składnik święconki i żurku. Jasna kiełbasa z mięsa wieprzowego jest oddzielną potrawą na Święta Wielkanocne. Możesz ją ugotować. Możesz upiec z czosnkiem, majerankiem i cebulą lub z dodatkiem jabłek. Możesz zapiec w cieście francuskim. Najlepiej kiełbasa smakuje na ciepło z chrzanem lub ćwikłą.
W Pod Baranem możesz spróbować i kupić kiełbasę, szynkę, boczek i pasztety własnej produkcji. Robimy wyroby mięsne według starych receptur i technologii. Przygotowanie szynki zaczynamy już miesiąc przed świętami. Najpierw ją wykrawamy, marynujemy w ziołach, potem suszymy i wędzimy w wędzarni opalanej drewnem olchowym i bukowym. Smak, zapach i konsystencja mięsa są niepowtarzalne! Z naszej restauracji w Twoje ręce trafia produkt najwyższej jakości, bez ulepszaczy i wypełniaczy.
Chleb – znaczenie
Chrześcijanie zawsze traktowali chleb z szacunkiem. Bochenek uosabia Chrystusa. Jest symbolem pokarmu dla duszy człowieka. W Wielki Czwartek podczas Ostatniej Wieczerzy Jezus przemienił chleb w swoje ciało. Dzięki temu wierni mogą się nim karmić w trakcie mszy. Przodkowie wierzyli też, że chleb zapewnia pomyślność i dostatek.
Sól – znaczenie
Chleb i sól to podstawa diety człowieka. Przyprawa nadaje potrawom smaku. Ma właściwości konserwujące. Chroni żywność przed zepsuciem. Sól jest symbolem oczyszczenia i prawdy, sił duchowych i moralnych, życia i nieśmiertelności. Przodkowie wierzyli, że strzeże przed niebezpieczeństwem i chorobami. Rozsypywali sól przed progiem do drzwi wejściowych. Tak zapewniali rodzinie ochronę przed diabłem.
Baranek – znaczenie
Zgodnie z tradycją chrześcijańską baranek to metafora Chrystusa nazywanego Barankiem Bożym. Symbol niewinności i ofiary. Baranek nie jest częścią wielkanocnego menu. Chyba że przygotowujesz dania z jagnięciny lub baraniny, jak np. Podhalanie. Dziś w święconkach i na stołach pojawiają się raczej figurki z wizerunkiem zwierzęcia. Powstają z cukru, czekolady, masła lub ciasta biszkoptowego. Zdobią je czerwone chorągiewki lub kokardki. To symbole zwycięstwa Chrystusa nad śmiercią.
Symbolika tradycyjnych potraw na stół wielkanocny
Z Lanckorony w Małopolsce pochodzi podawana z jajem chrzanówka. To zupa na bazie chrzanu, wędliny, mięsa i warzyw. Małopolanie zagęszczają chrzanówkę mąką i kwaśną śmietaną, doprawiają czosnkiem i koprem. Buchty i babka majonezowa to tradycyjne potrawy na stół wielkanocny na Śląsku. Słodkie, drożdżowe bułeczki mogą mieć nadzienie, ale nie muszą. Mieszkańcy Śląska pieką babę wielkanocną z mieszanki mąki pszennej i ziemniaczanej, z dodatkiem majonezu. Podlaskim świątecznym specjałem jest pascha. To deser na bazie twarogu. Do paschy Podlasianie dodają bakalie, kandyzowane owoce lub czekoladę.
Wśród tradycyjnych potraw wielkanocnych najczęściej wymienia się:
-
żurek,
-
kiełbasę,
-
jajka,
-
pieczoną szynkę lub schab,
-
sałatkę jarzynową,
-
makowca, babkę, mazurka.
Symbolika żurku
Kiedyś wierzący bardzo przestrzegali zasad Wielkiego Postu. Rezygnowali z jedzenia mięsa, nabiału i cukru. Po 40 dniach uroczyście żegnali post i świętowali powrót mięsa na stoły. Jednym ze zwyczajów był pogrzeb żuru. Przodkowie wylewali postną zupę na ziemię. Następnie jedli jej wielkanocną wersję – na wędzonce, z białą kiełbasą.
Najzdrowszy jest żurek na domowym zakwasie z mąki żytniej. Najczęściej Polacy podają go z białą kiełbasą i połówkami jajek, z dodatkiem tartego chrzanu. Żurek to tradycyjna potrawa na Święta Wielkanocne na południu, zachodzie i północnym-wschodzie kraju. Mieszkańcy centralnej i wschodniej części Polski jedzą barszcz biały na zakwasie z mąki pszennej.
Jeżeli chcesz uniknąć kłótni w rodzinie, do żurku wielkanocnego dodaj chrzan. Według tradycji ostry korzeń zapobiega nieszczęściom i sporom między bliskimi. Przodkowie wierzyli też, że wygania złe duchy z domu. Chrzan kojarzy Ci się z witalnością i siłą? Słusznie! Nasi przodkowie wierzyli, że po poświęceniu doda im energii do pracy aż do kolejnej Wielkanocy.
Symbolika ciast wielkanocnych
Po 40 dniach postu chrześcijanie marzyli o słodkim deserze. Nagrodą za wytrwanie w nim był m.in. mazurek. Najczęściej to płaskie ciasto kruche. Smaruje się je grubą warstwą konfitury, kajmaku lub czekolady. Wierzch mazurka posypuje się migdałami, orzechami (zgodnie z przesądem chronią przed bólem i chorobami) i suszonymi owocami.
Tradycyjnym ciastem wielkanocnym jest też babka. Cytrynowa lub pomarańczowa, piaskowa lub drożdżowa, z makiem lub bakaliami. Oprószona cukrem pudrem, oblana lukrem lub czekoladą. Może być obsypana skórką pomarańczową. Według tradycji babę wielkanocną trzeba własnoręcznie upiec. To dowód umiejętności i kunsztu gospodyni. Babka na drożdżach symbolizuje wiarę, miłość i nadzieję w sercach chrześcijan. Cnoty rosną w wiernych tak, jak wyrasta ciasto drożdżowe.
Wyobrażasz sobie Wielkanoc bez zawijanego makowca z lukrem i skórką pomarańczową? My też nie! Zgodnie z wierzeniami główny składnik ciasta z makiem przynosi pieniądze i urodzaj. Dlaczego? To roślina, która w makówce ma tysiące nasion. W starożytności mak symbolizował płodność.
W Pod Baranem pieczemy baby i mazurki. Jeśli nie masz czasu na wypieki, kup tradycyjne ciasta wielkanocne w naszej restauracji. Zyskasz czas dla rodziny i spokojną atmosferę. Unikniesz bałaganu i stresu. Wynosy z Pod Baranem to tradycja wielu krakowskich rodzin. Zapoczątkuj ją w swoim domu!